چکیده مطلب
یکی از روش هایی که در درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد، تزریق استروئید می باشد. آیا می دانید این روش در درمان چه بیماری هایی کاربرد دارد؟ چگونه به بهبود علائم بیماری کمک می کند؟ مزایا و عوارض آن کدامند؟
مطالعه این مطلب پاسخ تمام سوالات بالا و همچنین سایر اطلاعات لازم در این باره را در اختیارتان قرار می دهد. پس با دکتر محمد علی اخوت پور، فوق تخصص جراحی دست همراه باشید.
تزریق استروئید چیست؟
استروئیدها، داروهای ساخته شده توسط بشر می باشند که شباهت بسیار زیادی به هورمون کورتیزول، هورمونی که در غدد فوق کلیوی انسان ساخته می شود، دارند. استروئید مخفف کلمه کورتیکو استروئید می باشد و با ترکیبات استروئیدی که ورزشکاران تزریق می کنند، تفاوت دارد.
ممکن است این نوع تزریق را با نام هایی مانند تزریق کورتیزون، تزریق استروئید و یا تزریق کورتیکواستروئید، بشنوید که در درمان طیف گسترده ای از بیماری ها کاربرد دارد. استروئیدها علاوه بر اینکه التهاب را کاهش می دهند، باعث کاهش پاسخ سیستم ایمنی بدن می گردند. در ادامه با کاربرد این تزریق بیشتر آشنا می شویم.
تزریق استروئید در درمان چه بیماری هایی کاربرد دارد؟
همانطور که بالاتر اشاره کردیم، این تزریق در درمان بیماری های زیادی از جمله بیماری های مربوط به سیستم ایمنی و همچنین بیماری های مفصلی و عضلانی، کاربرد دارد. در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
-
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی نوعی بیماری التهابی مفاصل می باشد که در دسته بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد. در صورتی که مفاصل بسیار دردناک شوند، یکی از روش های درمان آن، تزریق استروئید است که علاوه بر تسکین درد، می تواند التهاب را نیز کاهش دهد. -
آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic arthritis)
این بیماری ممکن است هرکدام از مفاصل بدن را درگیر کند. کورتیکواستروئید ها می توانند به کاهش التهاب، تورم و درد مفاصل ناشی از آرتریت پسوریاتیک کمک کند و این علائم را موقتا کنترل نماید. -
نقرس
بیماری نقرس بر اثر رسوب اوریک اسید در مفاصل ایجاد می شود که موجب التهاب و دردناک شدن آن ها می شود. از روش های درمانی که می تواند به طور موقت به بهبود علائم این بیماری کمک کند، تزریق استروئید است که یک داروی ضد التهاب قوی به شمار می آید. -
کمر درد
داروهای استروئیدی باعث کاهش تورم و التهاب می شوند، در نتیجه تزریق آن ها در مفاصل کمر، باعث کاهش فشار روی اعصاب و ریشه های عصبی می شود و همچنین درد کمر و پا را برای مدتی تسکین می دهد. -
بورسیت (Bursitis)
بورس ها کیسه های حاوی مایع سینوویال هستند که درون مفاصل قرار دارند. در صورتی که این کیسه ها دچار التهاب شوند، میزان ترشح مایع سینوویال آن ها بیشتر می شود که در اثر آن درد و حساسیت افزایش می یابد. برای کاهش درد، تورم و التهاب ناشی از آن، ممکن است پزشک معالج تزریق استروئید را تجویز نماید و با این روش علائم بیماری بورسیت کم شود. -
تاندونیت
التهاب تاندون ها تاندونیت نامیده می شود. ملتهب شدن این بافت ها باعث بروز درد در مفاصلی مانند شانه، آرنج، لگن، زانو، دست و یا مچ دست که تاندون ها در اطراف آن ها قرار دارند، می شود. در صورتی که بیمار احساس درد شدید داشته باشد، ممکن است متخصص ارتوپدی برای بهبود علائم این عارضه، تزریق استروئید را تجویز نماید. -
لوپوس
این بیماری جزء بیماری های خود ایمنی به شمار می آید که یکی از علائم آن درد در ماهیچه ها و مفاصل می باشد. تزریق استروئید موجب کاهش فعالیت های بیش از حد گلبول های سفید می شود. این تزریق موجب کاهش التهاب و سایر علائم مربوط به بیماری لوپوس می گردد. -
آرتروز
بیماری آرتروز بر غضروف مفاصل تاثیر می گذارد و موجب تخریب آن ها و در نتیجه بروز التهاب و در مفاصل می گردد. با توجه به میزان پیشرفت بیماری و شدت آسیب دیدگی، ممکن است پزشک معالج تزریق مفصلی استروئید را برای کاهش علائم این بیماری، تجویز نماید.
تزریق موضعی استروئید با چه هدفی انجام می شود؟
با تزریق استروئید، دوز بالایی از دارو مستقیما به ناحیه ملتهب و آسیب دیده می رسد. مصرف دارو های استروئیدی به صورت خوراکی و یا تزریق وریدی، تضمین نمی کند که این دارو به مقدار کافی به ناحیه آسیب دیده خواهد رسید. تزریق استروئید یکی از مؤثرترین راه ها برای کاهش درد است اما نمی تواند راه حلی برای درمان بیماری باشد.
مزایای تزریق استروئید
از مزایای این تزریق می توان به مورد زیر اشاره کرد:
-
تسکین درد
استفاده از این روش در تسکین موقتی و یا طولانی مدت درد، موثر می باشد. -
کاهش التهاب
دارو های استروئیدی در کاهش التهاب تاثیر بسزایی دارند. -
افزایش محدوده حرکتی مفصل
ممکن است بیمار بر اثر درد و التهاب، نتواند مفاصل خود را حرکت دهد که این اتفاق باعث کاهش توانایی و محدوده حرکتی فرد، می شود. پس از تزریق استروئید این علائم کاهش می یابند، در نتیجه بیمار می تواند تا حدودی دامنه حرکتی قبلی خود را بدست آورد. -
کاهش ضرورت انجام جراحی
تزریق استروئید، در مواردی که مشکل حادی دارند، می تواند ضرورت انجام عمل جراحی را کاهش دهد و یا انجام آن را به تعویق بیندازد.
تزریق استروئید چگونه انجام می شود؟
با توجه به تشخیص متخصص ارتوپدی و نیاز بیمار، تزریق استروئید می تواند به صورت سیستمیک (در کل بدن) و یا به صورت موضعی (فقط در ناحیه آسیب دیده) انجام شود:
-
تزریق از طریق ورید (خون)
تزریق استروئید به خون، التهاب در سراسر بدن را درمان می کند. -
تزریق به عضله، مفصل و سایر بافت های نرم
بورس ها (کیسه های روان کننده بین تاندون ها و استخوان های زیر آن ها)، اطراف تاندون ها و سایر نواحی بافت نرم ( معمولا در بهبود علائم انواع آرتروز و آسیب دیدگی ها در نواحی مختلف بدن، موثر است.) -
تزریق در اطراف ستون فقرات
تزریق استروئید اپیدورال باهدف کاهش درد در ناحیه گردن، کمر، پا و دست، انجام می شود.
چه زمانی نباید تزریق استروئید انجام داد؟
تزریق استروئید به افرادی که دارای موارد زیر باشند، توصیه نمی شود:
-
عفونت
در صورتی که فرد در ناحیه ملتهب دچار عفونت شده باشد، مجاز به تزریق استروئید نمی باشد. -
آسیب دیدگی شدید مفصل
اگر مفصل دچار آسیب شدید شده باشد، انجام این تزریق کمکی نخواهد کرد. -
اختلالات خونریزی
در صورتی که فرد مشکل خونریزی داشته باشد و یا از دارو های ضد انعقاد خون (رقیق کننده های خون) استفاده می کند، احتمال دارد که پزشک معالج او استفاده از این روش را مجاز نداند، زیرا تزریق استروئید احتمال خونریزی را بالا می برد. -
بارداری
در زمان بارداری، شیر دهی و در صورتی که قصد بارداری دارید، امکان به کار بردن این روش وجود ندارد. حتما این موارد را به پزشک معالج خود اطلاع دهید. -
ابتلا به برخی بیماری ها
افرادی که به بیماری هایی مانند صرع، دیابت، مشکلات قلبی و کلیوی، فشار خون بالا مبتلا هستند، مجاز به تزریق استروئید نمی باشند. -
واکنش آلرژیک به استروئید ها
اگر بیمار قبلا تحت درمان با دارو های استروئیدی قرار گرفته و بدن او واکنش آلرژیک به این دسته از دارو ها نشان داده باشد، ممکن است مجاز به تزریق استروئید نباشد.
نقش تزریق استروئید در روند کلی برنامه درمانی بیمار چیست؟
با توجه به نوع و شدت بیماری، ممکن است متخصص ارتوپدی تزریق استروئید را در کنار مصرف دارو های ضد درد و ضد التهابی، فیزیوتراپی و استفاده از سایر روش های درمانی دیگر مانند استفاده از عصا، در برنامه درمانی بیمار بگنجاند. به طور مثال در صورتی که بیمار تنها به تاندونیت دچار باشد، ممکن است فقط تزریق استروئید برای او تجویز شود، ولی در صورت ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید، انجام این تزریق در کنار سایر برنامه های درمانی او قرار می گیرد.
عوارض تزریق استروئید
عوارض این تزریق به ندرت بروز می کنند و همچنین در صورتی که در فواصل زمانی مناسب انجام شود، احتمال ابتلا به آن ها بسیار کمتر می شود.
-
عفونت
مانند تمام روش هایی که نیازمند عبور سوزن از پوست می باشند، احتمال بروز عفونت در این روش نیز، وجود دارد. -
آسیب به اعصاب
ورود سوزن به بافت ها درون بدن، می تواند به عصب آسیب برساند. به همین دلیل انجام این کار باید تحت نظر متخصص ارتوپدی ماهر، صورت گیرد. -
درد و التهاب در مفصل تحت درمان
بروز درد و التهاب پس از تزریق در صورتی که موقتی باشد و بیش از 48 ساعت طول نکشد، می تواند طبیعی باشد، ولی در صورتی که بیش از این مدت زمان طول بکشد، باید به پزشک ارتوپدی خود مراجعه نمایید. -
واکنش های آلرژیک
همانطور که ورود سایر مواد دارویی دیگر به بدن ممکن است، باعث بروز حساسیت هایی در بیمار شوند، تزریق استروئید ها نیز، می تواند باعث واکنش های آلرژیک بدن شود. بنابراین پیش از انجام این درمان، هرگونه حساسیت دارویی خود را با پزشک معالجتان در میان بگذارید. -
خونریزی
در روش های درمانی که در آن ها از سوزن استفاده می شود، احتمال خونریزی وجود دارد، ولی در صورتی که دارو های رقیق کننده خون مصرف نکنید، احتمال بروز این عارضه بسیار کم می باشد. -
پارگی تاندون
تزریق بیش از حد استروئید باعث تضعیف تاندون ها می شود و ممکن است موجب پارگی آن ها شود. -
تغییرات در رنگ پوست اطراف مفصل
بیماران ممکن است مدتی پس از انجام این تزریق، متوجه تغییر رنگ پوست در اطراف ناحیه تزریق، شوند که این تغییر رنگ می تواند برای چند هفته، چند ماه و یا برای همیشه باقی بماند. -
بالا رفتن موقت میزان قند خون
از عوارض شایع تزریق استروئید، بالا رفتن سطح قند خون بیمار می باشد که باید با توجه به دستورالعمل های پزشک معالج، آن را کنترل نمود. -
التهاب و درد موقت مفاصل
یکی از عوارض موقتی تزریق استروئید، بروز التهاب و درد در مفاصل می باشد که به مرور کاهش می یابد. -
گر گرفتی صورت
بیماری که تحت این درمان قرار می گیرد، ممکن است برای چند ساعت دچار گر گرفتی صورت شود.
اقدامات قبل از تزریق استروئید
پیش از انجام این تزریق به موارد زیر توجه نمایید:
- پوشیدن لباس های راحت و گشاد، توصیه می شود.
- در صورت مصرف دارو های ضد انعقاد خون، با مشورت پزشک معالج خود، مصرف آن ها را از چند روز قبل از انجام تزریق، متوقف نمایید.
- در مورد مکمل ها و دارو هایی که مصرف می کنید با متخصص ارتوپدی صحبت کنید، ممکن است نیاز باشد تا مصرف آن ها را قبل از تزریق استروئید، متوقف کنید.
مراقبت های بعد از تزریق استروئید
پس از تزریق استروئید، حتما به موارد زیر توجه نمایید:
-
چک کردن قند خون
پس از انجام این تزریق میزان قتد خون بالا می رود، بنابراین توصیه می شود که حتما سطح قند خون خود را به طور مرتب چک نمایید. -
استفاده از کمپرس یخ
در صورتی که پس از تزریق استروئید ها، دچار درد و ناراحتی شدید، قرار دادن کمپرس یخ بر روی ناحیه تحت درمان، موجب کاهش درد و التهاب می گردد. -
استراحت دادن به ناحیه تحت درمان
سعی کنید تا به مفاصلی که تحت تزریق استروئید قرار گرفته اند، استراحت دهید تا به آن ها فشار وارد نکنید و همچنین از بلند کردن اجسام سنگین خودداری نمایید. -
توجه به علائم پس از تزریق
در صورتی که محل تحت درمان دچار تورم، قرمزی و درد شود و این علائم به مرور افزایش یابند و بیش از 48 ساعت ادامه پیدا کنند، ممکن است نشان دهنده وجود عفونت باشند. پس آن ها را جدی بگیرید و موضوع را با پزشک معالج خود در میان بگذارید. -
گرم نکردن ناحیه تحت درمان
پس از انجام این تزریق، ناحیه تحت درمان را در معرض آب داغ و یا کمپرس های گرم قرار ندهید. -
رانندگی نکردن
در صورتی که بیمار داروی آرامبخش پیش از تزریق دریافت کرده باشد، بهتر است تا 8 ساعت بعد از تزریق، از رانندگی خودداری نماید.
تسکین درد بعد از تزریق استروئید
در صورتی که همراه با استروئید از بی حسی موضعی نیز استفاده شود، ممکن است در 1 تا 2 ساعت اول پس از تزریق، درد کاهش یابد، ولی زمانی که تاثیر داروی بی حسی از بین برود، درد بیمار مانند قبل باز می گردد. به طور معمول تسکین درد با استفاده از این روش، طی 3 تا 5 روز، رخ می دهد اما با توجه به واکنش بدن بیمار، ممکن است قبل و یا بعد از این مدت زمان علائم بهبودی نمایان شود.
سوالات متداول
-
مزیت تزریق استروئید نسبت به سایر روش های دریافت آن چیست؟
تزریق استروئید در مقایسه با نوع خوراکی آن، عوارض جانبی کمتری دارد. تزریق استروئید موجب کاهش التهاب مفاصل و کمک به بهبود عملکرد آن ها می شود. همچنین این تزریق نیاز بیمار را به استفاده از استروئید های خوراکی که می توانند عوارض جانبی بیشتر و قوی تری داشته باشند را کم می کند. -
چه تعداد دفعاتی می توان تزریق استروئید را انجام داد؟
توصیه این است که تزریق این مواد بیش از سه یا چهار بار در سال انجام نشود، زیرا تزریق بیش از این تعداد می تواند سبب ضعیف شدن بافت هایی مانند غضروف، تاندون و همچنین استخوان ها در آن ناحیه شود. -
چه فاکتور هایی در تزریق استروئید مد نظر قرار می گیرند؟
پزشک قبل از تجویز این درمان، فاکتور هایی مانند سن، میزان فعالیت بدنی، دارو هایی که بیمار مصرف می کند، بیماری ها و شرایط کلی سلامت جسمانی و همچنین میزان آسیب دیدگی مفاصلی که قرار است تحت این درمان قرار بگیرند را، در نظر می گیرد. -
در صورت تزریق بیش از حد استروئید، چه اتفاقی می افتد؟
تزریق بیش از حد استروئید، موجب تضعیف رباط ها، تاندون ها و استخوان های محل تزریق شده می شود. پس مهم است که برای انجام این درمان تحت نظر متخصص ارتوپدی با تجربه و متبحر، قرار بگیرید. -
چقدر طول می کشد تا تزریق استروئید، اثر بخشی لازم را داشته باشد؟
تاثیر تسکین درد بر اثر تزریق استروئید در افراد مختلف، متفاوت است و به طور معمول در عرض 24 تا 48 ساعت، شروع به اثر بخشی می کند. و تاثیر آن می تواند تا چند هفته باقی بماند.
