آیا این مطلب برای شما مفید است؟
سردرد مشکلی است که اغلب افراد آن را تجربه می‌کنند و می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی مانند خستگی، آلودگی هوا، میگرن و ... به وجود آید. اما آیا این موارد تنها دلایل ابتلا به سر درد هستند؟
آیا تابه‌حال درباره سردرد گردنی چیزی شنیده‌اید؟ علائم آن چیست؟ علل و عوامل محرک آن کدام‌اند؟
در این مطلب از دکتر محمدعلی اخوت پور، توضیحات و اطلاعات کافی درباره علائم، علل، راه‌های تشخیص و درمان سردرد سرویکوژنیک بیان شده است و علاوه بر آن تکنیک‌های خود مراقبتی برای پیشگیری از ایجاد و یا کمک به تسکین آن ذکر شده است.
سردرد گردنی یا سرویکوژنیک چیست؟
سردرد گردنی یا سرویکوژنیک (Cervicogenic Headache) نوعی درد ارجاع شده از یک منشأ خاصی در گردن است که اغلب به دلیل مشکلات مربوط به دیسک گردن، مفاصل و عضلات و یا اختلال عصبی در آن به وجود می‌آید.
زمانی که فرد به این درد مبتلا می‌شود، دردی که اغلب در یک طرف گردن، سر و یا صورت در ناحیه اطراف چشم و یا گوش ایجاد شده و گاهی اوقات شدت آن بیشتر می‌شود را تجربه می‌کند.
تشخیص CGH از آنجایی که این درد همیشه در گردن احساس نمی‌شود، دشوار است و می‌تواند علائمی مشابه با سردردهای تنشی و یا میگرن داشته باشد که در ادامه بیان می نماییم.
علائم سردرد گردنی چیست؟
سردرد سرویکوژنیک به صورت یک درد متناوبی که می‌تواند به یک درد مداوم تبدیل شود، شروع می‌شود. سایر علائم احتمالی این مشکل عبارت‌اند از :
- کاهش انعطاف پذیری گردن و افزایش سفتی آن
- دردی که در امتداد شانه و بازو گسترش پیدا می‌کند.
- احساس درد در پیشانی، اطراف چشم، گوش و شقیقه
- در برخی موارد ممکن است فرد در سمتی از سر که احساس درد دارد، تورم چشم و تار شدن دید را تجربه کند.
- سردرد سرویکوژنیک در اغلب اوقات یک سمت گردن و سر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما این احتمال نیز وجود دارد هر دو طرف سر و گردن تحت تأثیر قرار بگیرند.
- اغلب می‌تواند با قرار گرفتن گردن در وضعیت غیرطبیعی، وارد شدن فشار به پشت گردن و یا با انجام حرکات ناگهانی مانند زمانی که فرد سرفه و یا عطسه می‌کند، ایجاد می‌شود.
پیشنهاد میکنیم حتما بخوانید
چگونه مشکل گردن می‌تواند باعث سردرد سرویکوژنیک شود؟
عصب سه قلو مسئول احساس درد در صورت شامل بالای سر، پیشانی، چشم و ناحیه شقیقه است.
هنگامی که احساس درد ناشی از یک علت CGH توسط اعصاب نخاعی فوقانی احساس می‌شود، به رشته‌های عصبی سه قلو در هسته تریژمینوسرویکال (در ناحیه ستون فقرات گردنی فوقانی) منتقل می‌شود. این امر منجر به احساس درد در نواحی مختلف سر می‌شود.
عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد سردرد گردنی نقش داشته باشند، این عوامل عبارت‌اند از:
- آسیب دیدگی مفصل بین قاعده جمجمه و اولین مهره گردنی که مفصل آتلانتو - اکسیپیتال نامیده می‌شود.
- آسیب دیدگی بخشی از ستون فقرات گردنی مانند مهره فاست یا دیسک نیز می‌تواند در ایجاد این درد نقش داشته باشد.
- رادیکولوپاتی گردنی که بر اثر گیر کردن عصب در ناحیه فوقانی ستون فقرات ایجاد می‌شود.
- آسیب دیدگی عضلات گردن بر اثر عوامل مختلف
- به وجود آمدن تومورهایی در ناحیه گردن
- یکی از علل شایع در به وجود آمدن این درد، آسیب شلاقی گردن است. این آسیب در حوادثی مانند حوادث رانندگی، زمانی که گردن طی یک حرکت ناگهانی با شدت به سمت عقب رفته و سپس به سمت جلو برمی گردد، رخ می‌دهد. سر درد گردنی ناشی از آسیب‌های شلاقی ممکن است در عرض چند روز از بین برود و یا برای چند سال باقی بماند.
چه زمانی باید سردرد سرویکوژنیک را جدی گرفت؟
در برخی موارد احتمال دارد که بیماری‌ها و مشکلات زمینه‌ای خطرناکی که می‌توانند شامل وجود تومور، شکستگی، خونریزی و یا ناهنجاری شریانی وریدی باشند، در ایجاد سردرد گردنی نقش داشته باشند.
در چنین حالتی بیمار ممکن است یک یا چند مورد از علائمی که در ادامه بیان کرده‌ایم را تجربه کند:
- حالت تهوع و استفراغ
- سفت و متورم شدن گردن
- سر درد
- تغییر کردن نوع سردرد، به عنوان مثال سر درد به قدری شدید شود که برای بیمار قابل تحمل نباشد.
- سر دردهایی که پس از سرفه یا عطسه به وجود می‌آیند.
- بی حس شدن بازوها
توجه: چنانچه هریک از علائم بالا را مشاهده کردید، باید سردرد خود را جدی بگیرید و به پزشک مراجعه نمایید.
عوامل محرک برای ایجاد سردرد گردنی چیست؟
این نوع درد می‌تواند بر اثر عوامل خاصی شروع شود و یا تشدید یابد که در ادامه آنها را عنوان کرده‌ایم:
- وارد کردن فشار زیادی به بخش‌هایی از گردن مانند پایه جمجمه و یا ناحیه ستون فقرات گردنی
- قرار گرفتن سر و یا گردن در وضعیت غیر طبیعی و یا انجام حرکات ناگهانی
- خوابیدن در وضعیت غیر طبیعی به ویژه زمانی که فرد بر روی شکم می‌خوابد می‌تواند در ایجاد این درد زمانی که فرد از خواب بیدار می‌شود، نقش داشته باشد که البته معمولاً کم‌کم فروکش می‌کند.
- مانور والسالوا، حالتی که در آن فرد مجرای گلوی خود را می‌بندد و نفس خود را حبس می‌کند و با انقباض عضلات شکمی و عضلات تنفسی، فشار درون شکمی خود را افزایش می‌دهد.
تشخیص سردرد سرویکوژنیک چگونه است؟
پزشک معالج برای تشخیص CGH، ابتدا شرح حال بیمار را می‌گیرد و علاوه بر بررسی علائم فعلی او از نظر نوع دردی که احساس می‌کند، زمان شروع درد، کاهش انعطاف پذیری گردن و شواهدی از آسیب دیدگی آن، سابقه پزشکی بیمار را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهد و سپس معاینات زیر را انجام می‌دهد:
-
معاینه فیزیکی
پزشک معالج با لمس کردن گردن شرایط آن را از نظر وجود ناهنجاری‌ها، حساسیت، تورم و ... بررسی می‌کند.
ایشان همچنین ممکن است برای بررسی دامنه حرکتی گردن، معایناتی را روی دست‌ها و بازوهای بیمار انجام دهد تا هرگونه مشکل در قدرت، حس یا رفلکس‌ها را که می‌تواند نشان‌دهنده مشکل عصبی در گردن باشد، ارزیابی کند.
چنانچه پزشک بر اساس تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی مشکوک به CGH باشد، ممکن است انجام روش‌های تشخیصی که در ادامه معرفی کرده‌ایم را تجویز نماید. -
بلوک عصبی
این روش برای تشخیص منشأ درد در ستون فقرات گردنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تکنیک شامل تزریق یک محلول بی حس کننده یا ضد التهابی در اطراف عصب یا مفصل است که باعث بی حس شدن عصب می‌شود.
پس از انجام این تزریق ممکن است درد در تمام نواحی عصب دهی شده از آن ناحیه، تسکین یابد و به این ترتیب پزشک بتواند علت دقیق بروز سر درد را تشخیص دهد و یا برخی علل مشکوک را رد کند. -
تصویر برداری
انجام تصویربرداری‌هایی مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، ممکن است برای تأیید و یا رد تشخیص احتمالی پزشک تجویز شوند. استفاده از این نوع تصویربرداری‌ها اغلب برای تشخیص مشکلات دیسک گردن، شناسایی تومورها و ... مفید هستند.
روش های درمان سردرد سرویکوژنیک
با توجه به اینکه علت ابتلا به این نوع سر درد چه چیزی هست، ممکن است هریک از روش‌های زیر برای درمان سردرد گردنی تجویز شوند:
-
دارو درمانی
پزشک معالج بر حسب علت ایجاد سردرد گردنی ممکن است مصرف برخی داروهای با نسخه و یا بدون نسخه را برای درمان و تسکین این نوع درد تجویز کند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که به اختصار NSAIDs نامیده می‌شوند، مانند آسپرین یا ایبوپروفن
- شل‌کننده‌های عضلانی
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد افسردگی
-
فیزیوتراپی
با توجه به علت ایجاد سر دردهای گردنی، روش‌های موجود در فیزیوتراپی می‌توانند جزء روش‌های درمانی مناسب برای درمان و با تسکین این درد باشند.
فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن شرایط بیمار ممکن است هر یک از روش‌های درمان دستی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، ورزش درمانی و ... را پیشنهاد دهد. -
تزریق درمانی
تزریق درمانی که می‌تواند شامل تزریق استروئید باشد، یکی از روش‌هایی است که در واقع برای کمک به تسکین و کاهش درد و التهاب ناشی از مشکلات گردنی ممکن است تجویز شود.
-
جراحی
در موارد نادری که درمان‌های غیر جراحی از جمله تزریق درمانی نتوانند در تسکین درد و یا درمان علت زمینه‌ای که در ایجاد سردرد گردنی نقش دارد مؤثر باشند، ممکن است هریک از گزینه‌های جراحی آرتروپلاستی دیسک گردن، آرترودز یا فیوژن، دیسککتومی، نورکتومی یا نورولیز با توجه به نوع مشکل بیمار، تجویز شوند.
پیشنهاد میکنیم حتما بخوانید
تکنیک‌های خودمراقبتی برای جلوگیری از سردرد گردنی
افراد مبتلا به این نوع سر درد می‌توانند با انجام برخی تکنیک‌های خود مراقبتی، علائم CGH خود را مدیریت کنند و یا از شروع آنها پیشگیری کنند. برخی از این تکنیک‌ها شامل موارد زیر هستند:
- از انجام حرکت‌ها و کارهایی که معمولاً باعث شروع سردرد گردنی شما می‌شوند، خودداری کنید.
- در هنگام نشستن طولانی مدت و یا رانندگی کردن، شانه‌های خود را به سمت عقب بکشید و از جلو آوردن سر بپرهیزید.
- در برخی موارد استفاده از گردن بند طبی هنگام ایستادن و یا نشستن طولانی مدت می‌تواند مؤثر باشد.
- استفاده از بالش مسافرتی نگهدارنده گردن در شرایطی مانند زمانی که در هواپیما و یا در اتوبوس هستید برای پیشگیری از خم شدن بیش از حد گردن و قرار گرفتن آن در موقعیت مناسب‌تر، توصیه می‌شود.
- سعی کنید از خوابیدن بر روی شکم بپرهیزید.
- بالش مناسبی را انتخاب کنید تا سرتان هنگام خواب بیش از حد بالا یا پایین قرار نگیرد.
علل ایجاد سردرد گردنی
یک یا چند مورد از ساختارهایی که در ادامه معرفی کرده‌ایم در صورت ابتلا به بیماری و یا آسیب دیدگی ممکن است از طریق اعصابی که آنها را تأمین کرده‌اند، دردهایی را به قسمت‌های خارج از گردن یعنی سر، پیشانی، گوش، اطراف چشم و شقیقه ارجاع دهند. این ساختارها عبارت‌اند از:
-
مفاصل فاست
مفاصل فاست، مفاصل کوچکی هستند که در سطح پشتی ستون فقرات قرار گرفته‌اند و در فراهم کردن امکان حرکت محدود بین مهره‌های مجاور خود نقش داشته و به این دلیل که در تحمل وزن سر نیز عملکرد دارند، مستعد آسیب دیدگی هستند.
آسیب دیدگی این مفاصل به ویژه آنهایی که در بخش فوقانی ستون فقرات گردنی قرار دارند، در ایجاد CGH مؤثر است. -
مفصل آتلانتو اکسیپیتال
این استخوان در بخش پایینی استخوان پایه جمجمه قرار گرفته است و به اولین مهره گردنی متصل می‌شود.
این ناحیه به آسان شدن عبور نخاع از جمجمه به ستون فقرات گردنی کمک می‌کند. آسیب دیدگی این ناحیه نیز می‌تواند یکی از علل ایجاد سر درد گردنی باشد. -
دیسک‌های بین مهره‌ای گردنی
این دیسک‌ها با داشتن عملکردی مشابه با ضربه گیر در محافظت از مهره‌های گردنی نقش مهمی را ایفا می‌کنند و علاوه بر آن در تسهیل حرکات گردن و حفظ فاصله برای عملکرد اعصاب و مفاصل نقش دارند.
آسیب دیدن این دیسک‌ها می‌تواند از دیگر علل ابتلا به CGH باشد. -
عضلات گردن
خستگی یا ضعف عضلانی که می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد و یا عدم استفاده از بعضی عضلات گردن یا ماهیچه‌های تیغه شانه‌ای که از گردن منشأ می‌گیرند به وجود آید، می‌تواند منجر به عوارضی از جمله سر درد گردنی شود. -
اعصاب گردنی
از دیگر دلایل ایجاد سردردهای گردنی، فشرده سازی و تحریک اعصاب نخاعی گردنی است.
سؤالات متداول
-
آیا سردرد گردنی درمان می‌شود؟
درمان و یا مدیریت این نوع درد اغلب به علت اصلی ایجاد آن بستگی دارد. این بیماری به طور کلی مزمن است و احتمال دارد که برای چند ماه یا چند سال باقی بماند.
با این حال پس از تشخیص آن و پی بردن به علت اصلی به وجود آمدن آن می‌توان با کمک پزشک معالج و راهنمایی‌های ایشان به خوبی آن را مدیریت و یا درمان کرد. -
چه چیزی باعث سردرد گردنی می‌شود؟
با توجه به اینکه منشأ این نوع سردرد، مشکلات گردنی هستند، علل مختلفی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. به عنوان مثال بیماری‌هایی مانند استئو آرتریت، آسیب‌های شلاقی، آسیب‌دیدگی‌های دیسک و همچنین زمین خوردن و یا ورزش‌های شدید و نامناسب نیز می‌توانند در آسیب به گردن و ایجاد این سر دردها مؤثر باشند. -
اولین درمان برای سردرد گردنی چیست؟
با توجه به علت ایجاد این نوع درد، فیزیوتراپی می‌تواند اولین خط درمان برای بهبود این مشکل به شمار می‌آید. گزینه بعدی بسته به علت و نوع این درد می‌تواند دارو درمانی باشد.
