جراحی رباط صلیبی قدامی زانو (acl): نحوه و مراحل + عوارض

چکیده مطلب

عمل جراحی بازسازی رباط صلیبی زانو یا همان ACL چیست؟ چه کسانی نیاز به انجام این جراحی پیدا می‌کنند؟ آیا این جراحی عوارضی دارد؟
رباط صلیبی زانو یکی از رباط‌های زانو است که در صورت آسیب دیدگی و پارگی ناتوانی‌هایی را برای بیمار ایجاد کرده و فعالیت‌هایش را با مشکل مواجه خواهد کرد. این آسیب دیدگی با انجام جراحی که با نام جراحی بازسازی ACL شناخته می‌شود، قابل درمان است.
در این مطلب اطلاعاتی در مورد علل آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو، نحوه تشخیص این نوع آسیب دیدگی و درمان آن که شامل بازسازی ACL است و همچنین مدت زمان بهبودی و عوارض احتمالی آن را بیان کرده‌ایم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

بازسازی ACL چیست؟

جراحی ACL ترمیم یا بازسازی رباط صلیبی قدامی (ACL) است. ACL یک ساختار بافت نرم مهم در زانو است که استخوان ران را به استخوان درشت نی متصل می‌کند و در حفظ ثبات و پایداری زانو نقش بسیار مهمی دارد. پارگی جزئی یا کامل ACL یک آسیب شایع در بین ورزشکاران است. پارگی کامل ACL معمولاً توسط پزشک ورزشی و جراح ارتوپدی با جراحی بازسازی ACL درمان می‌شود که در آن رباط پاره شده با پیوند بافت تاندونی که از نواحی دیگری برداشته شده جایگزین می‌شود.

علل آسیب ACL

آسیب دیدگی و پارگی رباط صلیبی قدامی می‌تواند بر اثر موارد زیر رخ دهد:

1. توقف ناگهانی و یا کاهش سرعت به صورت ناگهانی می‌تواند باعث وارد شدن فشار بر این رباط شود و در نهایت ممکن است منجر به پارگی ACL شود.
2. فرود آمدن بر روی پا در زاویه نامناسب پس از پریدن و یا افتادن، می‌تواند منجر به ایجاد این آسیب شود.
3. وارد شدن ضربه فیزیکی مستقیم به زانو بر اثر تصادف و یا هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی نیز از دیگر علل ایجاد این آسیب است.

تشخیص پارگی جزئی و کامل رباط صلیبی قدامی (ACL)

برای تعیین اینکه آیا پارگی جزئی یا کامل است، پزشک سه آزمایش دستی انجام می‌دهد:

1. تست لاچمن (Lachman test)

   تست لاچمن یکی از تست‌های حساس و آسانی است که توسط متخصص ارتوپدی برای تشخیص وجود این آسیب انجام می‌شود. برای انجام این تست متخصص ارتوپدی، بیمار به پشت خوابیده و زانوی او را در زاویه 20 تا 30 درجه خم می‌کنند، سپس قسمت انتهایی ران او را با دست گرفته و با دست دیگر استخوان درشت نی را به سمت جلو و به طرف خود می‌کشد. اگر میزان جابجایی قسمت آسیب دیده در مقایسه با زانوی سالم، بیش از 3 میلی‌متر باشد و افزایش شلی مشاهده شود، جواب تست مثبت خواهد بود و می‌توان گفت که رباط صلیبی قدامی دچار آسیب دیدگی شده است.

2. تست کشویی قدامی (Anterior drawer test)

   تست دیگری که برای تشخیص این آسیب دیدگی انجام می‌شود، تست کشویی قدامی است که در آن بیمار به پشت خوابیده و متخصص ارتوپدی زانوی او را در زاویه 90 درجه قرار داده و با هر دو دست خود پشت قسمت زیر زانو را گرفته و ساق را به سمت خود می‌کشد، اگر استخوان درشت نی جابجا شود و به سمت جلو بیاید، نشان دهنده آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی خواهد بود. لازم به ذکر است که اسپاسم عضلات همسترینگ می‌تواند بر نتیجه تست تأثیر بگذارد به همین دلیل این تست خیلی قابل اعتماد نیست.

3. تست تغییر محور یا تغییر چرخشی (Pivot shift test)

   انجام این تست به این صورت است که بیمار به پشت خوابیده و زانوی خود را در حالت کشیده قرار می‌دهد. متخصص ارتوپدی فشاری به زانوی بیمار وارد می‌کند و آن را به سمت داخل حرکت می‌دهد. با انجام این کار یک حرکت ناگهانی در نقطه چرخش پا ایجاد شده و انتظار می‌رود که استخوان تیبیا بلافاصله به موقعیت قبلی خود برگردد. وجود انعطاف پذیری در زانو هنگام انجام این تست می‌تواند نشان دهنده آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی باشد. در مواردی که این آسیب دیدگی با مشکلات دیگری از جمله آسیب دیدگی مینیسک همراه باشد، انجام این تست به این دلیل که بیمار توانایی کافی را برای ریلکس شدن ندارد، دشوار خواهد بود.

مراحل جراحی بازسازی ACL

بازسازی ACL در چند مرحله انجام می‌شود که در ادامه نحوه انجام آن را به طور کلی شرح داده‌ایم:

1. جراح ارتوپدی ابتدا برش‌های کوچکی را در اطراف مفصل زانو ایجاد می‌کند تا از این طریق راه‌هایی را برای وارد کردن آرتروسکوپ و ابزار جراحی به وجود آورد.
2. آرتروسکوپ به داخل زانو وارد می‌شود و محلول نمکی برای گسترش دادن فضای اطراف مفصل تزریق می‌گردد. انجام این کار فضا را برای ورود ابزارهای جراحی از جمله دوربین آرتروسکوپی باز می‌کند تا جراح بتواند داخل مفصل زانو را ببیند.
3. سپس جراح ساختارهایی را که رباط صليبی پاره شده را احاطه کرده‌اند، از جمله مینیسک چپ و راست و غضروف مفصلی را ارزیابی می‌کند. در صورت وجود ضایعه ای در هر یک از این بافت‌های نرم، جراح آنها را ترمیم می‌کند.
4. بخشی از تاندون از قسمت دیگری از بدن بیمار برای ایجاد یک پیوند بریده می‌شود (در برخی موارد از تاندون جسد دیگری بافت مورد نیاز برداشته شده و پیوند داده می‌شود.)، سپس در هر انتها به قسمت‌هایی از استخوان کشکک و درشت نی متصل می‌شود. این بخش‌ها به جوش خوردن پیوندی که به ACL جدید تبدیل می‌شود، کمک می‌کنند.
5. جراح، ACL جدید را با استفاده از یک سیم هدایت کننده انعطاف پذیر وارد استخوان ران و درشت نی می‌کند.
6. برای محکم کردن و جوش خوردن کامل بافت پیوندی به استخوان از پیچ استفاده می‌شود.
7. پس از اتمام عمل، ابزارهای جراحی از درون مفصل خارج شده و برش‌های ایجاد شده با بخیه بسته می‌شوند.

مدت زمان بهبودی پس از جراحی بازسازی ACL

بسته به سطح رقابت و نوع فعالیت، معمولاً شش تا نه ماه طول می‌کشد تا بیمار پس از بازسازی ACL به ورزش بازگردد.
بیماران در روز جراحی می‌توانند با کمک عصا و ساق بند راه بروند. همچنین مدتی پس از جراحی برای بازگرداندن قدرت، ثبات و بهبود دامنه حرکتی زانو، برنامه توانبخشی خود را آغاز کنند. روند توانبخشی زانو پس از بازسازی رباط صلیبی زانو معمولاً به صورت زیر است:

1. تمرینات تقویتی و دامنه حرکتی در اوایل دوره ریکاوری شروع می‌شود.
2. تمرینات دویدن حدوداً پس از گذشت 4 ماه شروع می‌شود.
3. تمرینات چرخشی پس از گذشت حدود 5 ماه شروع می‌شود.
4. بازگشت به ورزش‌های رقابتی می‌تواند پس از گذشت حدود 6 ماه آغاز شود.

شدت درد مرتبط با بهبودی ACL متفاوت است و می‌توان آن را با دارو درمان کرد. زمان بهبودی نیز از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. تعیین زمان بهبودی کامل بیمار بر اساس بازیابی قدرت عضلانی، دامنه حرکتی و حس عمقی مفصل زانو است.
تکنیک‌های جراحی آرتروسکوپی زمان بهبودی را در مقایسه با جراحی باز آسان‌تر و سریع‌تر کرده‌اند. اما برای دستیابی به یک نتیجه موفقیت آمیز، بسیار مهم است که بیمار یک دوره توانبخشی را پشت سر بگذارد که تحت نظارت دقیق فیزیوتراپیست خوب باشد و همچنین با مراجعات بعدی به جراح خود، تحت نظر قرار بگیرد.

عوارض جراحی ACL

جراحی ACLنیز همانند سایر جراحی‌ها می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد که گرچه احتمال رخ دادن آنها کم است، اما همچنان ممکن است برخی بیماران به آنها دچار شوند. شناختن این عوارض می‌تواند در پیشگیری و یا کنترل آنها مؤثر باشد، به همین دلیل در این بخش به معرفی و شرح مختصر آنها پرداخته‌ایم:

1. عوارض مربوط به داروی بیهوشی

   پاسخ آلرژیک به داروهای بیهوشی یا بی حسی موضعی یکی از عوارض این جراحی است که ممکن است در برخی از بیماران مشاهده شود.

2. عوارض مرتبط با صفحه رشد استخوان کودکان

   به طور معمول توصیه می‌شود که این جراحی در سنین رشد کودک انجام نشود و آن را به دوران پس از بلوغ اسکلتی کودک موکول نمایند، زیرا احتمال ایجاد اختلال در رشد استخوان‌های کودکانی که هنوز رشد استخوانی آنها کامل نشده است، وجود دارد.

3. عفونت

   عفونت یکی از عوارضی است که در تمام جراحی‌ها احتمال بروز آن وجود دارد و اغلب به دلیل تماس وسایل جراحی آلوده به باکتری با بافت‌های بدن و یا عوامل میکروبی محیطی دیگر ایجاد می‌شود. این عارضه با علائمی مانند تورم، التهاب و قرمزی محل جراحی شده همراه است که در صورت مشاهده آنها باید پزشک جراح خود را از این امر مطلع نمایید.

4. بی حسی در اطراف محل جراحی شده

   یکی از عوارضی که ممکن است بیمار با آن مواجه شود، بی حسی در اطراف محل برش جراحی و یا در ناحیه بالای پا است که معمولاً پس از مدتی بهبود پیدا می‌کند. اما اگر این حالت با گذشت چند روز بهبود پیدا نکند و یا میزان بی حسی آن به سایر نقاط پا گسترش یابد، لازم است که بیمار درباره این موضوع با جراح خود صحبت نماید.

5. خونریزی

   آسیب به رگ‌های خونی حین جراحی می‌تواند منجر به خونریزی‌های شود.

6. تشکیل لخته‌های خونی در رگ‌های پا

   تشکیل لخته‌های خونی در پا از دیگر عوارض این جراحی است که می‌تواند با خطرات جدی برای بیمار همراه باشد. این لخته‌ها در خون حرکت می‌کنند و به سمت اعضای دیگر بدن مانند ریه‌ها می‌روند و باعث ایجاد خطراتی مانند آمبولی ریه می‌گردند. همچنین وجود این لخته‌ها در رگ‌های قلب و مغز خطراتی مانند سکته را به وجود می‌آورند و در کل زندگی فرد را به خطر می‌اندازند.

7. عدم ثبات و پایداری زانو

   در برخی موارد احتمال پارگی و یا کشیدگی بیش از حد بافت پیوند زده شده به رباط صلیبی زانو وجود دارد که مجدداً در عملکرد آن اختلال به وجود می‌آورد. علاوه بر این با جدا شدن انتهای رباطی که به استخوان پیوند زده شده است، ثبات زانو از بین می‌رود.

8. احساس درد در کاسه زانو

   زمانی که رباط‌های کشکک زانو برای انجام این پیوند به کار برده می‌شوند، درد کاسه زانو شایع‌تر می‌شود.

9. ایجاد آلودگی‌های ویروسی

   این عارضه بسیار نادر است. گاهی ممکن است که بافت اهدا شده به ویروس‌هایی مانند HIV یا هپاتیت سی آلوده باشد و به هر دلیلی در آزمایشات تشخیص داده نشوند که در این صورت با پیوند زدن آنها به رباط بیمار، این ویروس‌ها به بدن بیمار منتقل شوند و خطراتی را برای او به وجود آورند. لازم به ذکر است که خطر ابتلا به ویروس ایدز از این طریق کمتر از یک در یک میلیون نفر است.

10. احساس درد در زانو

    احساس درد در زانو به هنگام زانو زدن و یا برخاستن تا مدتی پس از جراحی ممکن است وجود داشته باشد.

سؤالات متداول

1. چه نوع بیهوشی برای جراحی ACL استفاده می‌شود؟

   در این نوع جراحی به جای اینکه بیمار تحت بیهوشی کامل قرار بگیرد، از بی حسی موضعی یا اپیدورال استفاده می‌شود.

2. در جراحی بازسازی ACL بافت مورد نیاز برای پیوند از چه روشی تهیه می‌شود؟

   این بافت از بخشی از تاندون همسترینگ، چهارسر ران یا تاندون کشکک خود بیمار و یا به روش آلوگرافت (بافت اهدایی از جسد انسان دیگر) تهیه می‌شود. نوع پیوند مورد استفاده برای هر بیمار به صورت موردی تعیین می‌شود.

3. جراحی بازسازی ACL با استفاده از چه روشی انجام می‌شود؟

   جراحی بازسازی ACL با استفاده از تکنیک‌های آرتروسکوپی کم تهاجمی انجام می‌شود که در آن از ترکیب فیبر نوری، برش‌های کوچک و ابزارهای کوچک استفاده می‌شود. با این حال، برای به دست آوردن بافت پیوندی، یک برش تا حدودی بزرگتر مورد نیاز است. بازسازی ACL یک روش سرپایی است که در آن بیماران می‌توانند در همان روز جراحی خود به خانه بروند.

4. آیا پارگی رباط صلیبی در تمام موارد باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد؟

   خیر. به طور مثال افرادی که سبک زندگی فعالی دارند، باید تحت عمل بازسازی ACL قرار بگیرند تا بتوانند مجدداً به فعالیت‌های قبلی خود بازگردند. اما در مواردی که فرد مسن است و فعالیت فیزیکی شدیدی ندارد، ممکن است بتوان از روش‌های درمانی جایگزین استفاده کرد.

5. در صورتی که فرد بدون جراحی بازسازی ACL به فعالیت‌های خود برگردد، چه اتفاقی می‌افتد؟

   در این صورت ممکن است فرد بی ثباتی زانو را تجربه کند و احتمال پارگی مینیسک زانو بالا می‌رود که این اتفاق خطر ابتلا به آرتروز زانو را در آینده افزایش می‌دهد.