آیا این مقاله برای شما مفید است؟
آیا تا به حال نام عارضه دردناکی به نام سندرم کمپارتمان (Compartment syndrome) که می‌تواند به دو نوع ایجاد شود را شنیده‌اید؟
به نظر شما این بیماری بیشتر در چه افرادی و به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟ علائم و نشانه‌های آن کدام‌اند؟ عوارض آن چیست و با کمک چه روش‌های درمانی می‌توان به بهبود این بیماری کمک کرد؟
در این مقاله شما را به طور کامل با این عارضه آشنا خواهیم کرد و راهکارهایی را برای پیشگیری از آن برایتان مطرح می‌کنیم.
سندرم کمپارتمان چیست؟
سندرم کمپارتمان یک بیماری دردناک است و زمانی ایجاد می‌شود که فشار داخل عضلات به سطوح خطرناک برسند. این فشار می‌تواند جریان خون را کاهش دهد که مانع از رسیدن تغذیه و اکسیژن به سلول‌های عصبی و ماهیچه‌ای می‌گردد. این سندرم اغلب در قسمت پایینی ساق پا ظاهر می‌شود. اما همچنین می‌تواند سایر قسمت‌های بدن، مانند بازوها، دست‌ها، شکم و باسن را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع سندرم کمپارتمان
این سندرم می‌تواند حاد یا مزمن باشد که این دو کاملا با هم فرق دارند:
-
سندرم کمپارتمان حاد
یک فوریت پزشکی است. معمولاً در اثر آسیب شدید و شکستگی به طور ناگهانی ایجاد شده و بدون درمان، می‌تواند منجر به آسیب دائمی عضلات و عوارض جدی گردد. -
سندرم کمپارتمان مزمن
به سندرم فشاری نیز معروف است و معمولاً یک اورژانس پزشکی نیست. بیشتر اوقات در اثر ورزش و یا یک عادت همیشگی به صورت تدریجی در فرد بروز می‌کند. ورزش‌هایی از جمله شنا، دویدن و دوچرخه سواری بیشترین دلایل بروز این سندرم می‌باشند. البته میزان بروز این نوع عارضه از نوع حاد آن کمتر است.
چه افرادی در معرض ابتلا به سندرم کمپارتمان قرار دارند؟
با وجود اینکه این عارضه می‌تواند برای هر کسی رخ دهد، اما برخی از افراد بیش از دیگران در معرض دریافت آن قرار دارند:
- افراد ورزشکاری که زیر 30 سال سن دارند.
- افرادی که دارای فعالیت‌های خاص و مکرر مانند دویدن هستند.
- افرادی که به طور شدید ورزش می‌کنند.
- افرادی که به دلیل مصرف الکل و مواد مخدر دچار مسمومیت می‌شوند.
- افرادی که به شکستگی اندام دچار شده‌اند.
علائم سندرم کمپارتمان
این عارضه می تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
علائم سندرم کمپارتمان حاد
- درد شدیدتر از آن چیزی است که از خود آسیب انتظار می‌رود. استفاده یا کشش عضلات درگیر باعث افزایش درد می‌شود.
- همچنین ممکن است احساس سوزش در پوست وجود داشته باشد.
- ماهیچه ممکن است احساس سفتی کند.
- بی حسی یا فلج، علائم دیررس این سندرم هستند. آنها معمولاً نشان دهنده آسیب دائمی بافت هستند.
علائم سندرم کامپارتمان مزمن (حرکتی)
- سندرم کمپارتمان مزمن باعث ایجاد درد یا گرفتگی در حین ورزش می‌شود. این درد با متوقف شدن فعالیت کاهش می‌یابد. بیشتر اوقات در ساق پا رخ می‌دهد.
- بی حسی
- مشکل در حرکت پا
- برجستگی و ورم عضلانی قابل مشاهده
- سردی و رنگ پریدگی در ناحیه آسیب دیده
- دشواری در حرکت دادن بخش آسیب دیده (در موارد شدیدتر)
تشخیص سندرم کمپارتمان
برای تشخیص سندرم کمپارتمان مزمن، پزشک باید سایر شرایطی را که می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه مورد نظر شوند، رد کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است بر روی تاندون‌های شما فشار بیاورد تا مطمئن شود تاندونیت ندارید. او ممکن است یک اشعه ایکس تجویز کند تا مطمئن شود استخوان شکستگی ندارد.
برای تایید سندرم کمپارتمان مزمن، پزشک فشارها را قبل و بعد از تمرین اندازه گیری می‌کند. اگر فشارها پس از ورزش همچنان بالا باقی بمانند، شما مبتلا به نوع مزمن هستید.
به طور کلی شاید از تصویربرداری‌ها و آزمایشات مختلف برای رد دیگر بیماری‌های مشابه استفاده شود، اما اندازه گیری مستقیم فشار بهترین روش تشخیص این عارضه از هر دو نوع است.
روش‌های درمان سندرم کمپارتمان
در ادامه شما را با روش‌های درمان این بیماری آشنا می‌کنیم:
درمان سندرم کمپارتمان حاد
برای این نوع عارضه هیچ درمان غیر جراحی موثر نمی‌باشد. پزشک برشی ایجاد می‌کند و پوست و ناحیه‌ای را که قسمت آسیب دیده را می‌پوشاند باز می‌کند. این عمل را فاشیوتومی می‌نامند.
گاهی اوقات، تورم می‌تواند به حدی شدید باشد که برش پوست بلافاصله بسته نشود. هنگامی که تورم فروکش می‌کند، برش با جراحی ترمیم می‌گردد. با این روش‌ها فشاری که درون کمپارتمان عضله است، برداشته می‌شود. گاهی اوقات از پیوند پوست نیز استفاده می‌گردد.
درمان سندرم کمپارتمان مزمن
روش‌های درمان این نوع سندرم عبارت‌اند از:
-
استراحت و تعویض سطوح
در صورت اجتناب از فعالیتی که باعث ایجاد این بیماری شده است، علائم شما کاهش می‌یابد. آموزش متقابل با فعالیت‌های کم تأثیر ممکن است یک گزینه باشد. برخی از ورزشکاران علائمی دارند که در سطوح خاصی بدتر است (بتن در مقابل مسیر دویدن، یا چمن مصنوعی در مقابل چمن). با تعویض سطوح ممکن است علائم برطرف شوند. -
کشش و ماساژ دادن با یخ
این کار کمک بسیار موثری در کاهش ورم و درد خواهد داشت. عضو آسیب دیده خود را حدود 30 ثانیه به طرف بالا نگه داشته و سپس رها کنید. این کار را بین 3 الی 5 بار انجام دهید. سپس یخ را دورن پارچه و یا حوله‌ای تمیز پیچیده و روی عضله دردناک خود حدود 5 دقیقه به آرامی مالش دهید. -
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی می‌تواند با تکنیک‌ها و روش‌های بسیار موثر خود سبب کاهش درد، افزایش انعطاف پذیری، افزایش استقامت و افزایش سطح عملکرد گردد.
معمولا با کمک فیزیوتراپی بعد از چند هفته و یا چند ماه، بهبودی حاصل می‌گردد. به طور معمول از روش‌های زیر به طور ترکیبی برای درمان استفاده می‌شوند:- ماساژ درمانی
- الکتروتراپی
- کشش های PNF
- تمرین درمانی‌های انعطافی، قدرتی و استقامتی
-
جراحی
اگر اقدامات محافظه کارانه شکست بخورند، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. مشابه عمل جراحی سندرم کمپارتمان حاد، این عمل طوری طراحی شده است که فاشیا باز شود تا فضای بیشتری برای ورم عضلات وجود داشته باشد.
معمولاً برش پوست برای نوع مزمن کوتاه‌تر از برش برای سندرم نوع حاد است. همچنین، این جراحی معمولاً یک روش انتخابی است، نه اورژانسی.
علل سندرم کمپارتمان
در ادامه علل بروز هر دو نوع سندرم را برایتان شرح داده‌ایم:
علل سندرم کمپارتمان حاد
دلایل این عارضه عبارت‌اند از:
-
آسیب دیدگی شدید
سندرم حاد معمولاً پس از آسیب دیدگی شدید مانند تصادف رانندگی یا شکستگی استخوان ایجاد شده و به ندرت، پس از یک آسیب نسبتاً جزئی ایجاد می‌شود. -
شکستگی
شکستگی شایع‌ترین دلیل بروز این نوع عارضه میباشد. در این عارضه می‌توان با ماهیچه‌ای که به شدت کبود شده است، روبرو بود. این نوع آسیب می‌تواند زمانی رخ دهد که موتور سیکلت روی پای سوارکار بیفتد. -
استفاده از بانداژ و یا گچ محکم قبل از رفع ورم
اگر قبل از رفع ورم در عضو از بانداژ و یا یک گچ گرفتگی محکم روی اندام استفاده شود، می‌تواند منجر به ایجاد این سندرم گردد. -
دراز کشیدن بسیار طولانی
دراز کشیدن طولانی مدت در موقعیتی که رگ خونی را مسدود می‌کند، می‌تواند باعث این وضعیت گردد. ایجاد سندرم به این روش معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که از نظر عصبی دچار مشکل هستند که همچنین پس از مسمومیت شدید با الکل یا داروهای دیگر نیز رخ می‌دهد. -
استفاده از استروئیدهای آنابولیک
استفاده از استروئیدهای آنابولیک یک عامل احتمالی در سندرم کمپارتمان است.
علل سندرم کمپارتمان مزمن (حرکتی)
درد و تورم سندرم کمپارتمان از نوع مزمن در اثر ورزش ایجاد می‌شود. ورزشکارانی که در فعالیت‌هایی با حرکات مکرر مانند دویدن، دوچرخه سواری یا شنا شرکت می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به نوع مزمن هستند. این حالت معمولاً با قطع ورزش تسکین می‌یابد و معمولاً خطرناک نیست.
زمان مراجعه به پزشک
اگر در حین ورزش یا شرکت در فعالیت‌های ورزشی دچار درد مکرر غیر عادی، تورم، ضعف، از دست دادن حس یا درد شدید، با متخصص ارتوپدی خود مشورت کنید.
عوارض سندرم کمپارتمان
سندرم کمپارتمان فشاری یک بیماری تهدید کننده زندگی نیست و معمولاً در صورت دریافت درمان مناسب، آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند. با این حال، درد، ضعف یا بی حسی مرتبط با حالت مزمن ممکن است مانع از ادامه ورزش یا انجام ورزش در همان سطح شدید شود. اما نوع حاد آن با عوارض جدی‌تری همراه است که عبارت‌اند از:
-
آسیب دائمی به ماهیچه‌ها و اعصاب، در عرض 24 ساعت
-
ناتوانی دائمی
ماهیچه اولین ساختاری است که دچار آسیب می‌شود. به همین دلیل ممکن است تا فرد در گرفتن اجسام به کمک ساعد خود دچار مشکل شود و یا راه رفتن برایش مختل گردد. -
انقباض عضلات
انقباض عضلات می‌توانند با سفتی و بدشکلی آن همراه باشند. -
رابدومیولیز (واپاشی ماهیچه مخطط)
کم خونی موضعی منجر به آزاد شدن میوگلوبین و پروتئین عضله در جریان خون می‌گردند. این جریان خون با رسیدن به کلیه سبب از کار افتادگی آن شده و این آسیب می‌تواند پیشرونده بوده که در نهایت ممکن است تا فرد را با مرگ رو به رو کند. -
قطع عضو و یا شدیدتر از آن یعنی مرگ
تشخیص دیرهنگام سبب این اتفاق ناگوار می‌شود.
راهکارهای پیشگیری از سندرم کمپارتمان مزمن
با موارد زیر می‌توانید از سندرم کمپارتمان فشاری جلوگیری کنید:
- استقامت ورزش را به تدریج تقویت کنید، به جای اینکه خیلی زود تمرین کنید.
- تغییر وضعیت بدن در هنگام ورزش (به عنوان مثال، ترکیب راه رفتن هنگام دویدن)
- بهبود انعطاف پذیری
- تمرینات بیش از حد روی عضلات خود انجام ندهید.
- پوشیدن کفش مناسب.
- روی سطوح نرم‌تری که برای بدن شما راحت‌تر است تمرین کنید.
سوالات متداول
-
سندرم کمپارتمان چه زمانی ایجاد می‌شود؟
این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که تورم یا خونریزی در داخل یک محفظه ایجاد شود. از آنجا که فاشیا کشیده نمی‌شود، می‌تواند باعث افزایش فشار بر مویرگ‌ها، اعصاب و عضلات محفظه شود. جریان خون در ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی مختل می‌گردند. بدون تأمین اکسیژن و مواد مغذی ثابت، سلول‌های عصبی و ماهیچه‌ای می‌توانند آسیب ببینند.
در سندرم کمپارتمان حاد، مگر اینکه فشار به سرعت برطرف شود، ممکن است ناتوانی دائمی و مرگ بافت ایجاد شود. این امر معمولاً در نوع مزمن (تحت فشار) اتفاق نمی‌افتد. -
چگونه می‌توان سندرم کمپارتمان مزمن را مدیریت کرد؟
استراحت و تغییر در برنامه ورزشی شما ممکن است به تسکین آن کمک کند. اما علائم ممکن است عود کنند، به خصوص اگر به فعالیت شدید یا تکراری بازگردید.
اگر درد با گذشت زمان بدتر شد یا با استراحت احساس بهتری نداشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. -
آیا سندرم کمپارتمان برمی‌گردد؟
سندرم حاد تحت درمان با فاشیاتومی معمولاً باز نمی‌گردد. اما اگر مجدداً تمرینات شدید یا تکراری را شروع کنید، سندرم کمپارتمان مزمن می‌تواند عود کند. -
آیا می‌توانید از سندرم کمپارتمان حاد جلوگیری کنید؟
شما نمی‌توانید از سندرم کمپارتمان حاد ناشی از تصادف یا آسیب جلوگیری کنید. اما می‌توانید برای پیشگیری از عوارض به دنبال تشخیص و درمان زودهنگام باشید.
اگر آتل یا گچ دارید که احساس می‌کنید خیلی محکم است، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر داروهای ضد درد مصرف کرده‌اید و هنوز قسمتی از بدن شما درد می‌کند یا متورم می‌شود، توجه ویژه‌ای داشته باشید. گچ یا آتل باید برای جلوگیری از سندرم کمپارتمان تنظیم شود.
