آرتروز زانو چیست؟ | 6 علامت خطرناک، عوارض و درمانها + پیشگیری

چکیده مطلب

یکی از دردهای شایعی که اغلب افراد تجربه می‌کنند، درد زانو می‌باشد که می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره و همچنین کیفیت زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
آیا درد زانو شما را نیز کلافه کرده است؟ آرتروز زانو یکی از مواردی می‌باشد که می‌تواند باعث بروز این درد شود. آیا علائم آرتروز زانو را دارید و می‌خواهید مطمئن شوید که به آن مبتلا هستید یا خیر؟ آیا از روش‌های تشخیص و درمان این نوع آرتروز اطلاع دارید؟
در این مطلب به توضیح این بیماری، علل، علائم، راه‌های تشخیص و درمان و ارائه سایر اطلاعات لازم در مورد آن پرداخته‌ایم. پس با دکتر محمدعلی اخوت پور، متخصص ارتوپدی همراه باشید.

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) بیماری است که باعث ملتهب شدن مفصل زانو می‌شود و همچنین می‌تواند با علائمی مانند درد، سفتی و تورم در آن همراه باشد. این بیماری انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن و یا بالا رفتن از پله‌ها را دشوار می‌کند و در موارد شدیدتر باعث ناتوانی بیمار می‌شود.
گرچه آرتروز زانو درمان قطعی ندارد، اما با استفاده از برخی از روش‌های درمانی موجود می‌توان به مدیریت درد، بهبود سایر علائم و کنترل میزان پیشرفت بیماری کمک کرد. در ادامه این مطلب به معرفی و توضیح کامل این روش‌ها پرداخته‌ایم.

علائم آرتروز زانو

از علائم آرتروز زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. درد

   درد مربوط به بیماری آرتروز زانو گرچه می‌تواند به طور ناگهانی ظاهر شود، اما اغلب به آرامی شروع شده و به‌تدریج افزایش پیدا می‌کند. این درد ممکن است صبح پس از بیدار شدن از خواب، پس از مدتی بی‌تحرکی و یا با انجام فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله‌ها بروز کند.

2. تورم یا حساسیت

   آرتروز زانو می‌تواند موجب ملتهب شدن مفصل زانو شود و این اتفاق باعث ایجاد حساسیت و تورم در زانو می‌گردد.

3. قفل شدن زانو

   تشکیل خارهای استخوانی و فرسایش غضروف مفصل زانو بر اثر آرتروز باعث ساییده شدن استخوان‌ها بر روی یکدیگر می‌شود که در نتیجه آن حرکت زانو سخت می‌شود و بیمار قفل شدن زانو را تجربه می‌کند.

4. شنیدن صدای تق‌تق

   ابتلا به آرتروز زانو باعث آسیب دیدن غضروف، تشکیل خارهای استخوانی و به طور کلی ایجاد سطح ناهموار در مفصل می‌شود که بر اثر آن با حرکت دادن زانو، بیمار احساس ساییدگی در زانوی خود پیدا می‌کند و علاوه بر آن صدای تق‌تق می‌شنود.

5. کاهش دامنه حرکتی زانو

   آسیب به مفصل زانو بر اثر این بیماری به‌مرور باعث کاهش دامنه حرکتی آن می‌شود. تغییرات به وجود آمده در مفصل زانو بر اثر آرتروز باعث ایجاد درد و سخت شدن حرکات زانو هنگام راه رفتن، نشستن و حتی ایستادن می‌شود.

6. تغییر شکل مفصل زانو

   التهاب ناشی از آرتروز در دراز مدت می‌تواند منجر به آسیب دائمی به غضروف و تاندون‌ها شود و یا ماهیچه‌های اطراف زانو را ضعیف کند. این اتفاقات به‌مرور باعث تغییر شکل زانو می‌گردند.

تشخیص آرتروز زانو

متخصص ارتوپدی از روش‌های زیر برای تشخیص این که بیمار به آرتروز زانو مبتلا است یا خیر استفاده می‌کند:

1. بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی

   متخصص ارتوپدی در مرحله اول برای تشخیص این بیماری اقدام به بررسی سابقه پزشکی بیمار و همچنین انجام معاینات فیزیکی برای بررسی علائم این بیماری می‌نماید.

2. آزمایش خون

   انجام آزمایش خون برای تشخیص وجود برخی آرتروزها به کار برده می‌شود. به طور مثال وجود آنتی‌بادی‌های RA نشان‌دهنده ابتلای فرد به آرتریت روماتوئید می‌باشد.

3. تصویربرداری

   ممکن است انجام تصویربرداری‌های زیر برای تشخیص دقیق‌تر وجود این بیماری تجویز شود:

   • اشعه ایکس

     انجام تصویربرداری‌های اشعه ایکس باهدف بررسی امکان از دست دادن غضروف در زانو که منجر به باریک شدن فضای مفصل بین استخوان‌ها می‌شود و همچنین بررسی وجود کیست‌ها و خارهای استخوانی که می‌توانند بر اثر ابتلا به آرتروز به وجود آیند، انجام می‌شوند.

   • ام‌آرآی

     تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام‌آرآی برای بررسی دقیق‌تر و جزئی‌تر وضعیت مفصل و همچنین بافت‌های نرم مربوط به آنها انجام می‌شود.

4. آسپیراسیون مفصل

   آسپیراسیون مفصلی یا آنالیز مایع مفصلی شامل بیرون کشیدن و آزمایش مایع سینوویال داخل مفصل زانو می‌باشد. با بررسی این مایع می‌توان به وجود آرتروز و برخی دیگر از مشکلات مفصل پی برد.

اقدامات اولیه برای بهبود علائم آرتروز زانو

آرتروز زانو درمان قطعی ندارد، اما با استفاده از روش‌های درمانی زیر می توان به کاهش درد و ناتوانی ناشی از این بیماری کمک کرد:

1. استراحت

   استراحت دادن به زانو و عدم انجام فعالیت‌هایی که درد زانو را تشدید می‌کنند، مانند بالا رفتن از پله‌ها، می‌تواند به بهبود علائم این بیماری کمک کند.

2. استفاده از کمپرس سرد یا گرم

   قرار دادن کمپرس سرد و یا گرم بر روی زانوی آسیب‌دیده به کاهش التهاب و تسکین درد آن کمک می‌کند. توصیه می‌شود کمپرس را به مدت 10 الی 20 دقیقه در فواصل زمانی 2 ساعته بر روی زانوی خود قرار دهید.

3. تغییر دادن فعالیت ورزشی

   در صورتی که فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن و یا تنیس را که باعث وارد شدن فشارهای زیادی به زانو می‌شوند، فعالیت دارید، بهتر است آن‌ها را به فعالیت‌هایی که فشار کمتری به زانو وارد می‌کنند مانند شنا و یا دوچرخه‌سواری تغییر دهید.

4. کاهش وزن

   کم کردن وزن و به دست آوردن وزن مناسب به کاهش فشارهای زیادی که ناشی از اضافه‌وزن می‌باشند، کمک می‌کند.

5. استفاده از زانو بند

   بستن زانو به‌وسیله زانو بند و فشرده کردن آن به کاهش درد و التهاب زانو کمک می‌کند.

6. مصرف دارو

   در صورتی که درد زانو به‌قدری باشد که تحمل آن سخت شود، مصرف داروهای ضد درد مانند استامینوفن و همچنین داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن توصیه می‌شود.
   علاوه بر این استفاده از پمادهای موضعی مسکن درد نیز می‌تواند در بهبود علائم این بیماری نقش داشته باشد.

درمان‌های پزشکی آرتروز زانو

درمان این بیماری با در نظر گرفتن سن و شرایط بیمار و همچنین میزان پیشرفت بیماری او انجام می‌شود. متخصص ارتوپدی ممکن است استفاده از هریک از درمان‌های زیر را تجویز نماید:

1. فیزیوتراپی

   یکی از راه‌های درمانی که ممکن است متخصص ارتوپدی برای درمان آرتروز زانو تجویز نماید، مراجعه به فیزیوتراپی می‌باشد. فیزیوتراپیست با ارائه برنامه ورزشی مختص شرایط و مشکل بیمار، به بهبود دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری زانوی بیمار و کاهش علائم او کمک می‌کند.

2. تزریق درمانی

   انجام تزریقات زیر در بهبود علائم این بیماری نقش مؤثری دارند:

   • تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP)

     تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به درمان آرتروز زانو کمک می‌کند. فرایند انجام این درمان به این صورت است که ابتدا نمونه خونی از بیمار گرفته می‌شود، سپس این نمونه درون دستگاه سانتریفیوژ چرخانده شده تا پلاسما و پلاکت‌های آن جدا شوند. پلاسمای غنی از پلاکت به دست آمده به محل آسیب‌دیده تزریق می‌شود.

   • تزریق استروئید

     تزریق استروئید می‌تواند موجب تسکین موقت درد و کاهش التهاب و تورم زانو شود. این تزریق معمولاً به‌عنوان یک درمان کوتاه مدت در نظر گرفته می‌شود و استفاده از آن باید در دوزهای مشخص و کنترل شده‌ای صورت گیرد، در غیر این صورت می‌تواند موجب آسیب به تاندون‌ها شود.

   • تزریق ژل (هیالورونیک اسید)

     اسید هیالورونیک ماده‌ای است که به طور طبیعی در مایع سینوویال اطراف مفصل وجود دارد و به حرکت روان و راحت آن کمک می‌کند. بیماری آرتروز این مایع را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و موجب کاهش غلظت آن می‌شود. با تزریق هیالورونیک اسید در دوز مشخص و لازم به مفصل زانو می‌توان غلظت آن را افزایش داد و به تسهیل حرکت و تسکین درد آن کمک کرد.

3. جراحی

   اگر درد و سایر علائم آرتروز زانو با استفاده از روش‌های غیر جراحی بهبود نیابند، متخصص ارتوپدی ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد. انواع روش‌های جراحی که متناسب با شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری او می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند، شامل موارد زیر می‌باشند:

   • آرتروسکوپی

     در این روش، جراح ارتوپدی پس از ایجاد برش‌های کوچکی بر روی زانو، ابزار آرتروسکوپی که لنز و چراغ کوچکی به آن متصل است را وارد مفصل زانو می‌نماید و اقدام به ترمیم غضروف آسیب‌دیده می‌کند. معمولاً زمانی که استئوآرتریت مفصل باعث پارگی و آسیب‌دیدگی مینیسک زانو می‌شود، از آرتروسکوپی برای درمان آن استفاده می‌شود.

   • پیوند غضروف

     برای انجام پیوند غضروف، بافت طبیعی و سالم غضروف از ناحیه دیگری از بدن و یا از بانک غضروف، برداشته می‌شود و به ناحیه‌ای که غضروف آن آسیب‌دیده است، پیوند داده می‌شود. از این روش جراحی اغلب برای بیماران جوانی که قسمت‌های کمی از بافت غضروف آنها آسیب‌دیده است، استفاده می‌کنند.

   • سینوکتومی

     در صورتی که بافت سینوویال اطراف مفصل زانو بر اثر آرتروز آسیب‌دیده باشد، با استفاده از جراحی سینوکتومی می‌توان این لایه ملتهب و آسیب‌دیده را برداشت.

   • استئوتومی

     در جراحی استئوتومی زانو، بخشی از پایین استخوان ران و یا بالای استخوان ساق پا توسط جراح ارتوپدی به‌صورت کنترل شده‌ای باهدف برداشتن فشار از روی مفصل زانو، برش داده شده و تغییر شکل داده می‌شود.

   • تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو (آرتروپلاستی)

     این نوع جراحی باهدف ترمیم بخشی از مفصل آسیب‌دیده و یا تعویض کامل آن انجام می‌شود. پس از برداشتن بخش آسیب‌دیده مفصل، پروتز جایگزین آن می‌شود. در مواردی که نیاز باشد مفصل به طور کامل تعویض شود، مفصل به طور کامل برداشته شده و با مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود.

انواع آرتروز زانو

آرتروز در حدود 100 نوع متفاوت دارد که رایج‌ترین انواع آن که ممکن است زانوها را درگیر کنند شامل موارد زیر می‌باشند:

1. استئوآرتریت

   شایع‌ترین نوع آرتروز زانو استئوآرتریت می‌باشد. این بیماری غضروف زانو را از بین می‌برد که بر اثر این اتفاق، استخوان‌های زانو بر روی یکدیگر ساییده می‌شوند و باعث درد، سفتی، تشکیل خارهای استخوانی و همچنین ایجاد محدودیت حرکتی در زانو می‌شود.

2. آرتریت روماتوئید

   آرتریت روماتوئید نوعی بیماری خودایمنی می‌باشد. سیستم ایمنی بدن وظیفه محافظت از بدن در برابر عفونت، سموم و سایر عوامل بیماری‌زا را دارد که حین انجام وظایف خود باعث ایجاد پاسخ التهابی در بدن می‌شود. اما در مواردی که سیستم ایمنی ناسالم باشد، به بافت‌های خود بدن حمله می‌کند و باعث ملتهب شدن آنها می‌گردد. التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید باعث درد، سفتی و تورم غشای سینوویال می‌شود که می‌تواند غضروف مفصل را نیز از بین ببرد.

3. آرتریت پس از حادثه

   این نوع آرتروز پس وارد شدن ضربه به‌زانو به‌عنوان مثال بر اثر تصادف و یا حین انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند رخ دهد. علائم این نوع آرتروز که معمولاً شامل درد، سفتی و محدودیت حرکتی زانو می‌باشند، ممکن است سال‌ها پس از آسیب‌دیدگی شروع شوند.

مراحل آرتروز زانو

آرتروز زانو دارای 5 مرحله می‌باشد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:

1. مرحله 1 (مینور)

   در این مرحله مقداری ساییدگی در زانو وجود دارد، اما ممکن است بیمار دردی را احساس نکند.

2. مرحله 2 (خفیف)

   در این مرحله بیمار مقداری درد و سفتی در زانوی خود احساس خواهد کرد، اما هنوز غضروف آن به طور کامل آسیب‌ندیده است و استخوان‌ها بر روی یکدیگر حرکت نمی‌کنند.

3. مرحله 3 (متوسط)

   بیمار در این مرحله از ابتلا به آرتروز زانو درد بیشتری را تجربه می‌کند، زیرا در این مرحله بخش بیشتری از غضروف از بین رفته و خارهای استخوانی تشکیل می‌شوند. به‌ویژه زمانی که فعالیت‌هایی از قبیل راه رفتن، دویدن و چمباتمه زدن را انجام می‌دهد. این درد ممکن است پس از بی تحرکی برای مدت طولانی به طور مثال اول صبح بیشتر احساس می‌شود.

4. مرحله 4 (شدید)

   در آرتروز شدید بخش زیادی از غضروف از بین می‌رود. زانو سفت و دردناک می‌شود و دچار محدودیت حرکتی شدیدی می‌شود.

موارد مؤثر بر ایجاد آرتروز زانو

علت اصلی ایجاد آرتروز زانو مشخص نیست، اما موارد زیر می‌توانند در افزایش احتمال ابتلا به آن تأثیر داشته باشند:

1. سن

   با افزایش سن، احتمال ساییدگی و خرابی غضروف و در نتیجه ابتلا به آرتروز بالاتر می‌رود.

2. وراثت

   وجود نقص‌های جزئی در مفصل و یا شلی مفصل (انعطاف‌پذیری زیاد مفصل) مشکلات مادرزادی می‌باشند که می‌توانند در ایجاد آرتروز زانو نقش داشته باشند.

3. آسیب‌دیدگی

   وارد شدن ضربه به‌زانو و آسیب‌دیدگی آن می‌تواند موجب ابتلا به آرتروز زانو شوند.

4. وارد شدن فشار زیاد به‌زانو

   وارد شدن فشار زیاد به‌زانو به طور مثال فشارهای ناشی از دویدن، انجام ورزش و یا کار سنگین می‌تواند منجر به ابتلا به آرتروز زانو شود.

5. چاقی

   چاقی و اضافه وزن موجب وارد شدن فشار زیادی به‌زانو می‌شود و از عوامل تأثیرگذار در ابتلا به آرتروز زانو می‌باشد.

6. استفاده بیش از حد از زانو

   مشاغل و فعالیت‌های ورزشی که نیاز به انجام حرکات تکراری و وارد شدن فشارهای مکرر بر زانو دارند، به‌مرور زمان می‌توانند منجر به ابتلای فرد به آرتروز زانو شوند.

7. جنسیت

   احتمال ابتلای زنان به آرتروز زانو در مقایسه با مردان بیشتر است. ایجاد این بیماری در زنان یائسه محتمل‌تر می‌باشد.

8. ناهنجاری‌های استخوانی

   افرادی که استخوان‌ها و یا مفاصل آنها حالت طبیعی ندارند و یا کج هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز قرار می‌گیرند.

9. اختلالات خودایمنی

   وجود اختلال در سیستم ایمنی بدن که منجر می‌شود این سیستم به بافت‌های طبیعی بدن حمله کند، از مواردی هستند که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

10. ابتلا به برخی بیماری‌ها

    ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل دیابت، بالا بودن کلسترول خون، کمبود ویتامین D و همچنین هموکروماتوز (سطح بالای آهن در خون) فرد را در معرض ابتلا به آرتروز قرار می‌دهند.

11. نقرس

    نقرس نوعی آرتروز است که موجب ملتهب شدن مفاصل می‌شود.

مدت زمان بهبودی پس از جراحی زانو

به طور کلی مدت زمان نقاهت، بهبودی و توانبخشی پس از جراحی زانو، به نوع جراحی که برای درمان آن به کار رفته است، بستگی دارد.
جراح ارتوپدی ممکن است مراجعه به مراکز فیزیوتراپی را برای کمک به بازیابی قدرت و دامنه حرکتی مفصل زانو پیشنهاد دهد. همچنین ممکن است نیاز باشد بیمار برای مدتی از زانوبند و یا عصا استفاده کند.

سؤالات متداول

1. آرتروز زانو چه کسانی را مبتلا می‌کند؟

   افراد در هر سنی ممکن است به آرتروز از جمله آرتروز زانو مبتلا شوند. اغلب افراد بالای 50 سال در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و احتمال ابتلای زنان بیشتر از مردان می‌باشد.

2. آرتروز زانو چقدر شایع است؟

   بیش از 50 میلیون بزرگسال و همچنین 300000 کودک مبتلا به آرتروز هستند. اما این که چه تعداد از آن‌ها مبتلا به آرتروز زانو می‌باشند، مشخص نیست.

3. آیا درمان قطعی برای آرتروز زانو وجود دارد؟

   آرتروز زانو دائمی می‌باشد، اما درمان‌هایی وجود دارند که در کاهش درد و سایر علائم نقش دارند و از پیشرفت و بدتر شدن آن پیشگیری می‌کنند.

4. از کجا بفهمم آرتروز زانو دارم؟

   وجود برخی علائم مانند درد، تورم، خشکی زانو و همچنین صدا دادن زانو هنگام حرکت می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به این بیماری باشد. البته برای اطمینان و تشخیص دقیق‌تر باید به متخصص ارتوپدی مراجعه شود.

5. آیا آرتروز زانو بدتر می‌شود؟

   آرتروز زانو در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد و پیشرفت آن کنترل نشود، می‌تواند بدتر شود. برای کنترل آن و بهبود علائم، درمان‌هایی مانند مصرف دارو و همچنین مراجعه به فیزیوتراپی توصیه می‌شود.