چکیده مطلب
آیا متوجه وجود برجستگی در کنار انگشت شست خود شده‌اید و علت به وجود آمدن آن را نمی‌دانید؟ آیا با بیماری نقرس آشنایی دارید؟ آیا می‌دانید که این بیماری می‌تواند موجب ایجاد این برجستگی شود؟ نقرس چه علائم دیگری دارد؟ آیا سایر مفاصل را نیز درگیر می‌کند؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید اوریک‌اسیدی که از طریق کلیه‌ها و ادرار دفع می‌شود، در صورتی که میزان آن در بدن افزایش یابد، بتواند باعث ایجاد بیماری به نام نقرس شود.
در این مقاله قصد داریم که علاوه بر پاسخ سؤالات فوق اطلاعات کاملی را درباره این بیماری بیان کنیم. پس با دکتر محمدعلی اخوت پور، متخصص ارتوپدی همراه باشید.
نقرس چیست؟
بیماری نقرس بیماری است که تجمع بیش از حد اسیداوریک در بدن باعث ایجاد آن می‌شود و شکل رایج و پیچیده‌ای از آرتروز است که می‌تواند هر فردی را دچار کند. این بیماری ممکن است در یک یا چند مفصل اتفاق بیفتد و اغلب انگشت شست پا را درگیر می‌کند و با علائمی از جمله درد، حساسیت به لمس، تورم و قرمزی مشخص می‌شود.
حملات نقرس ممکن است به طور ناگهانی و اغلب در نیمه شب با احساس سوزش شست پا رخ دهند. خوشبختانه راه‌هایی برای کنترل علائم این بیماری و مدیریت درد ناشی از آن وجود دارد.
علائم نقرس
می‌توان گفت که علائم این بیماری اغلب شب و به طور ناگهانی رخ می‌دهند. در ادامه علائم نقرس را معرفی می‌کنیم:
-
درد شدید مفاصل
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم این بیماری گرچه می‌تواند هر یک از مفاصل بدن از جمله مچ پا، آرنج، زانو، انگشتان و مچ دست را درگیر کند، اما اغلب انگشت شست را به خود دچار می‌کند. شدیدترین مقدار درد مفاصل معمولاً در 4 تا 12 ساعت اول شروع آن است و پس از آن کاهش می‌یابد. -
ناراحتی طولانی مدت
پس از آن که دردهای شدید مفاصل کاهش یافته و یا تسکین پیدا کند، ممکن است برخی ناراحتی‌های مفصل از چند روز تا چند هفته باقی بماند. احتمال دارد در حملات بعدی نقرس، مفاصل بیشتری تحت تأثیر قرار بگیرند و حملات آن مدت زمان طولانی تری باقی بمانند. -
التهاب و قرمزی
مفاصلی که به این بیماری دچار شده اند متورم، حساس، گرم و قرمز می‌شوند. -
محدود شدن دامنه حرکتی مفاصل
با پیشرفت این بیماری، دامنه حرکتی مفاصل محدود شده و ممکن است فرد نتواند مفاصل خود را به طور طبیعی حرکت دهد.
تشخیص بیماری نقرس
متخصص ارتوپدی معمولاً می‌تواند وجود این بیماری را از روی ظاهر مفصل تشخیص دهد. علاوه بر این با انجام آزمایشات و بررسی‌های زیر می‌توان وجود این بیماری را تشخیص داد:
-
آزمایش مایع مفصلی
این آزمایش با هدف تشخیص علت التهاب و درد مفاصل انجام می‌شود. در آزمایش مایع مفصلی با استفاده از یک سوزن مقداری از مایع مفصل کشیده شده و در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این روش ممکن است کریستال‌های اورات قابل مشاهده باشند. -
آزمایش خون
آزمایش خون ممکن است برای اندازه گیری و بررسی میزان اسید اوریک در خون بیمار تجویز شود. برخی افراد ممکن است با وجود بالا بودن میزان اسید اوریک در خونشان به نقرس مبتلا نشوند، این در حالی است که برخی دیگر با وجود طبیعی بودن میزان اسید اوریک در خون آنها دچار این بیماری می‌شوند. -
تصویربرداری اشعه ایکس
استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس به این منظور است که سایر عللی که احتمال داده می‌شود موجب التهاب مفاصل شده باشند، تایید و یا رد شوند. -
سونوگرافی
با استفاده از سونوگرافی می‌توان وجود کریستال‌های اورات در مفاصل یا توفوس (به رسوب کریستال‌های اسیداوریک در بافت‌های بدن گفته می‌شود.) را تشخیص داد. -
توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه (DECT)
این نوع تصویر برداری با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود و با استفاده از آن می‌توان تجمع کریستال‌های اورات در مفاصل را مشاهده کرد.
روش های درمان بیماری نقرس
درمان نقرس با مصرف برخی داروها صورت می‌گیرد. این داروها در دو نوع موجود هستند و بر برطرف کردن دو مشکل تمرکز دارند. نوع اول این داروها مرتبط به کاهش علائم حملات نقرس که شامل درد و التهاب میباشد و نوع دوم این داروها با هدف کاهش میزان اسید اوریک در خون برای پیشگیری از عوارض این بیماری تجویز می‌شوند. مصرف هر کدام از این داروها به شدت علائم و همچنین سایر مشکلات و بیماری‌هایی که ممکن است فرد به آنها دچار باشد، بستگی دارد و تشخیص آن بر عهده متخصص ارتوپدی میباشد. در ادامه انواع این داروها را معرفی کرده‌ایم:
داروهایی برای درمان حملات نقرس
داروهایی که برای درمان عود نقرس و پیشگیری از حملات بعدی استفاده می‌شوند عبارتند از:
-
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
NSAIDها شامل گزینه های بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم و همچنین داروهای تجویزی NSAID های قوی‌تر مانند ایندومتاسین یا سلکوکسیب می باشند. NSAID ها خطر درد معده، خونریزی و زخم معده را به همراه دارند، به همین دلیل توصیه می‌شود از مصرف خودسرانه آنها خودداری نمایید و حتما دوزهای مصرفی را بر اساس تجویز پزشک معالج خود رعایت کنید. -
کلشی سین (colchicine)
یکی از داروهایی که ممکن است پزشک معالج آن را تجویز نماید، کلشی سین میباشد. این دارو نوعی داروی ضد التهابی است که درد ناشی از نقرس را به طور موثری کاهش می‌دهد. این دارو گرچه اثربخشی خوبی دارد، اما ممکن است با عوارضی از قبیل حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه باشد. -
کورتیکواستروئیدها
مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون می‌تواند در کاهش درد و التهاب ناشی از نقرس موثر باشد. بیمار می‌تواند داروی کورتیکواستروئیدی را هم به صورت قرص و هم به صورت تزریق در مفصل دریافت کند. نوع دریافت دارو با توجه به شرایط بیمار و تشخیص پزشک معالج بستگی دارد. مصرف این نوع دارو ممکن است عوارضی مانند تغییرات خلقی، بالا رفتن فشار خون و همچنین افزایش سطح قند خون را به همراه داشته باشد.
داروهایی برای جلوگیری از عوارض نقرس
در صورتی که تعداد حملات نقرس بیمار زیاد باشد و یا حملات کمتر با درد زیاد را تجربه کند، پزشک معالج ممکن است داروهایی را را برای کاهش عوارض آن تجویز نماید. دقت کنید که مصرف هر کدام از این داروها ممکن است عوارضی را برای بیمار ایجاد کند، به همین دلیل توصیه می‌شود که آنها را مطابق با دستورات متخصص ارتوپدی مصرف نمایید. در صورتی که آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های انجام شده آسیب مفصلی، ابتلا به توفوس و یا بیماری مزمن کلیوی یا سنگ کلیه را نشان دهند، ممکن است داروهایی برای کاهش میزان اسیداوریک در بدن بیمار تجویز شوند که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم:
-
داروهای مسدود کننده تولید اسید اوریک
مصرف برخی داروها باعث محدود کردن تولید اسیداوریک در بدن می‌شوند. این داروها شامل داروهایی مانند آلوپورینول (آلوپریم، لوپورین، زیلوپریم) و فبوکسوستات (Uloric) می‌باشند که هر یک از آنها می‌تواند موجب ایجاد عوارضی در بیمار شوند. به طور مثال آلوپورینول ممکن است تب، بثورات پوستی، هپاتیت و مشکلات کلیوی را به همراه داشته باشد. فبوکسوستات باعث ایجاد بثورات پوستی، حالت تهوع و کاهش عملکرد کبد شود. -
داروهای کمک کننده به دفع اسید اوریک
مصرف داروهایی مانند پروبنسید (Probalan) باعث بهبود توانایی کلیه‌ها در دفع اسیداوریک می‌شود. از عوارض این دارو می‌توان به بثورات پوستی، درد معده و سنگ کلیه اشاره کرد.
تغییر شیوه زندگی و تاثیر آن بر کنترل نقرس
گرچه مصرف داروها موثرترین راه برای کنترل حملات این بیماری و کاهش علائم و عوارض آن میباشد، اما توجه به موارد زیر نیز می‌تواند در کنترل علائم و میزان پیشرفت این بیماری تاثیر گذار باشد:
-
مصرف نوشیدنی‌های سالم
مصرف نوشیدنی‌های سالم به ویژه آب زیاد را در برنامه خود قرار دهید و در مقابل مصرف نوشیدنی‌های الکلی و همچنین نوشیدنی‌هایی که با استفاده از قند میوه (فروکتوز) شیرین شده‌اند را کمتر و یا محدود کنید. -
خودداری از مصرف غذاهای حاوی پورین
سعی کنید مصرف غذاهای حاوی پورین زیاد مانند گوشت قرمز، جگر، ماهی تن، ساردین، صدف را محدود کنید. -
ورزش کردن
ورزش را در برنامه خود قرار دهید و سعی کنید که به طور منظم ورزش نمایید و همچنین وزن خود را در حالت ایده آل نگه دارید. انجام فعالیتهای ورزشی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا که فشار زیادی را به مفاصل وارد نمی‌تواند برای اکثر افراد مناسب باشد.
علل ایجاد نقرس
با تجمع کریستال های اورات در مفاصل بیماری نقرس به وجود می آید و باعث ایجاد درد و التهاب در آنها می شود. بدن با تجزیه پورین که در غذاهای خاصی مانند گوشت قرمز، صدف، ماهی تن و قزل آلا یافت می شود، اسید اوریک تولید می کند. با بالا رفتن میزان اسید اوریک در خون، کریستال های اورات تشکیل داده می شوند.
اسید اوریک به طور معمول در خون حل می شود و از طریق کلیه ها وارد ادرار شده و از بدن دفع می گردد. اما در برخی موارد ممکن است بدن اسید اوریک زیادی را تولید کند و یا مقدار دفع اسید اوریک آن پایین باشد که در هر صورت این امر می تواند موجب تجمع این ماده در بدن و تشکیل یافتن کریستال های اورات و جمع شدن این کریستال ها در بدن می شود.
عواملی که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند
زمانی که میزان اسید اوریک در بدن زیاد باشد، احتمال ابتلای فرد به نقرس بالاتر می‌دهند را معرفی کرده‌ایم:
-
داشتن رژیم غذایی نامناسب
مصرف برخی مواد غذایی باعث افزایش میزان اسید اوریک در بدن می‌شود. داشتن رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز، صدف و همچنین نوشیدنی‌هایی که با قند میوه (فروکتوز) شیرین شده‌اند، از مواردی هستند که باعث افزایش سطح اوریک اسید در بدن شده و خطر ابتلا به نقرس را بالا می‌برند. علاوه بر این مصرف الکل به ویژه آبجو در ابتلا به این بیماری بسیار موثر است. -
اضافه وزن و چاقی
بدن افرادی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند، اسیداوریک بیشتری تولید می‌کند که این امر دفع اسیداوریک توسط کلیه‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. -
ابتلا به برخی بیماری‌ها
ابتلا به برخی بیماری‌ها و مشکلات از قبیل دیابت، سندرم متابولیک، چاقی، بیماری‌های قلبی و کلیوی و همچنین فشار خون بالای درمان نشده از مواردی هستند که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند. -
مصرف برخی داروها
مصرف داروهایی که برای کنترل فشار خون تجویز می شوند، مانند دیورتیک‌های تیازیدی و همچنین مسدودکننده‌های بتا و داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) در افزایش میزان اسید اوریک بدن نقش دارند. -
سابقه خانوادگی ابتلا به نقرس
در صورتی که یکی از افراد خانواده فرد به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای او به نقرس نیز وجود خواهد داشت. -
سن و جنسیت
مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند، این اتفاق به این دلیل است که زنان سطح اسید اوریک کمتری در بدن خود دارند. علاوه بر این مردان معمولا در سنین 30 تا 50 سالگی و زنان اغلب پس از یائسگی ممکن است دچار این بیماری شوند. -
انجام جراحی و یا وارد شدن ضربه
انجام جراحی و یا وارد شدن ضربه می‌توانند موجب ایجاد حملات نقرس شوند.
عوارض نقرس
افراد مبتلا به نقرس ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:
-
تخریب مفصل
برخی افراد ممکن است علائم نقرس را تجربه نکنند، این در حالی است که برخی دیگر ممکن است چندین بار دچار حمله این بیماری شوند. نقرس در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد، می‌توانند موجب فرسایش و تخریب مفصل گردد. -
ایجاد گره‌هایی به نام توفی (TOE-fie)
بیماری نقرس در صورت عدم کنترل، پیشرفت کرده و باعث به وجود آمدن رسوبات کریستال‌های اورات در زیر پوست می‌شود که به آنها گره‌های توفی گفته می‌شود. این گره‌ها می‌توانند در نواحی مختلفی از جمله دست‌ها، آرنج‌ها، پاها و یا تاندون‌های آشیل در امتداد پشت مچ پا تشکیل شوند. این گره‌ها به طور معمول دردناک نیستند و تنها زمانی که فرد دچار حملات نقرس می‌شود، متورم و حساس می‌گردند. -
تشکیل سنگ کلیه
در افراد مبتلا به نقرس، کریستال‌های اورات با تجمع در مجاری ادراری بیمار، می توانند موجب ایجاد سنگ کلیه در او شوند. مصرف برخی داروها می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد.
سوالات متداول
-
میزان اسید اوریک بدن با مصرف چه غذاهایی بالا می‌رود؟
مواد غذایی از قبیل صدف، ماهی‌تن، قزل آلا، گوشت قرمز و همچنین نوشیدنی‌هایی مانند آبجو و نوشیدنی‌هایی که با قند میوه (فروکتوز) شیرین شده‌اند، باعث افزایش میزان اسیداوریک در بدن می‌شوند. -
چه زمانی باید در مورد علائم نقرس به پزشک مراجعه کنم؟
اگر درد شدید و ناگهانی در مفصل خود احساس کردید و یا مفصل داغ و ملتهب شد، ممکن است به نقرس دچار باشید و بهتر است که درمورد علائم خود با پزشک صحبت کنید تا در صورت تشخیص و تایید وجود این بیماری اقدامات درمانی لازم را دریافت نمایید. -
نقرس ممکن است چه مشکلات و بیماری‌های دیگری را به همراه داشته باشد؟
این بیماری علاوه بر آسیب دائمی به مفصل، ممکن است باعث تجمع اسید اوریک در زیر بافت ها و ایجاد توفوس، ابتلا به آرتروز شدید، سنگ کلیه و همچنین بیماری قلبی را منجر شود. به همین دلیل بسیار مهم است که هنگام مشاهده علائم این بیماری با متخصص ارتوپدی صحبت نمایید. -
چگونه میتوانم حمله نقرس را مدیریت کنم؟
با رعایت نکاتی مانند نوشیدن مایعات زیاد، بالا نگه داشتن مفصلی که درگیر نقرس است، گذاشتن یخ بر روی آن، وارد نکردن فشار روی مفصل و همچنین اجتناب از مصرف الکل و نوشیدنی‌های شیرین میتوانید علائم این بیماری را کنترل کنید. -
آیا نقرس دردناک است؟
این بیماری ممکن است بدون علائم و درد باشد و یا به قدری مفصل درگیر و یا شست را دردناک کند که حتی قرار گفتن پتو بر روی آن غیر قابل تحمل باشد. -
نقرس بیشتر کدام مفاصل را درگیر می‌کند؟
این بیماری اغلب مفصل شست پا را درگیر می‌کند و حتی می‌توان وجود آن را با مشاهده یک برجستگی در کنار مفصل شست تشخیص داد.
